Układ kannabinoidowy i kannabinoidy – co to jest?

W latach 60. XX wieku pewien naukowiec z Izraela zainteresował się marihuaną. Zadał sobie następujące pytania: jakie właściwości ma ta roślina? Jakie składniki aktywne się w niej znajdują? Czy może mieć potencjał leczniczy? Prowadził badania nad cannabis i wraz ze swoim zespołem odkrył składniki zwane kannabinoidami. Okazało się, że występują nie tylko w marihuanie, ale i w ludzkim organizmie, wyposażonym w układ kannabinoidowy. Jak działa ten układ i kannabinoidy, które na niego wpływają? Sprawdź!

Zaczęło się od marihuany – medyczne zastosowanie konopi w historii

Zanim przejdziemy do wyjaśnienia, czym są kannabinoidy i cały układ kannabinoidowy, opowiemy nieco o historii ich odkrycia. Zaczęło się od cannabis, czyli konopi. Tych psychoaktywnych, a więc marihuany.

Wiemy, że marihuana, czy szerzej – konopie (siewne, indyjskie, każdego rodzaju) – były używane przez ludzkość od tysiącleci od Japonii, przez Chiny i Indie, aż po region Bliskiego Wschodu oraz Europę Wschodnią i Środkową. Stosowano ją do produkcji włókien i tkanin, obuwia, lin, jako źródło pożywienia, a także w obrzędach religijnych, rekreacyjnie (dla przyjemności czy zabawy) i wreszcie – w medycynie.

W leczeniu przeróżnych przypadłości stosowana była tak w starożytnych Chinach, jak i Egipcie, w Indiach oraz w starożytnej Grecji, później także w średniowiecznych krajach muzułmańskich. Do czego konkretnie wykorzystywano marihuanę? Oto kilka najważniejszych przykładów.

Starożytne Chiny – konopie jako środek przeciwbólowy i znieczulający

Hua Tuo, chiński lekarz, który żył w latach 140-208, używał konopi jako środka znieczulającego. To pierwszy przypadek zastosowania konopi w ten sposób, o którym wiemy. Lekarz z czasów dynastii Han mieszał sproszkowane konopie z winem, a następnie podawał pacjentowi przed operacją.

Starożytny Egipt – konopie na hemoroidy i zmęczone oczy?

Tak, to prawda. Starożytni Egipcjanie używali konopi w formie czopków, by leczyć problemy z hemoroidami, czyli żylakami odbytu. Stosowali je także do łagodzenia zmęczenia i bólu oczu.

Starożytne Indie – szerokie zastosowanie medyczne konopi

W Indiach medyczne właściwości konopi znane były bardzo dobrze, sama roślina zaś stosowana bardzo często i na wiele różnych przypadłości. Leczono nią bezsenność, bóle głowy, przeróżne dolegliwości żołądkowe i w ogóle ze strony układu trawiennego, a także używano przeciwbólowo. Co ciekawe, konopie podawano także kobietom, by łagodzić bóle porodowe.

Starożytna Grecja – konopie nie tylko dla ludzi

Starożytni Grecy leczyli konopiami (i nasionami konopi) przeróżne schorzenia: do tamowania krwotoków z nosa, usuwania tasiemców z organizmu czy na zapalenie ucha. Co ciekawe, wykorzystywali konopie także do opatrywania końskich ran.

Średniowieczne kraje muzułmańskie – szerokie zastosowanie

W świecie islamu, przede wszystkim w czasach średniowiecznych i nieco później (od IX wieku, aż po wiek XVIII) konopi używano jako środka: moczopędnego, przeciwzapalnego i przeciwbólowego, na padaczkę, gorączkę, wymioty i nudności.

Wiek XIX i początek wieku XX

W XIX wieku zastosowanie konopi na Zachodzie (Europa, Stany Zjednoczone) stało się bardzo popularne. Ich medyczne właściwości sprawiły, że stworzono nawet do 2000 środków leczniczych na bazie konopi do roku 1937!

Odkrycie kannabinoidów i układu kannabinoidowego – wiek XX

Dlaczego w ogóle opowiadamy o historycznych zastosowaniach konopi w medycynie? By wskazać, że odkąd ludzkość je poznała, odtąd korzystała z nich, by leczyć przeróżne schorzenia. Ludzie wiedzieli, że w marihuanie znajdują się składniki, które oddziałują na ludzki organizm w bardzo wszechstronny sposób.

Marihuana, do pewnego stopnia, była używana jako środek na niemal każdą dolegliwość. Nie określono jednak, co tak naprawdę znajdowało się w marihuanie i co było w stanie leczyć lub wspierać leczenie tak wielu chorób i schorzeń. Aż do wieku XX.

Rafael Mechoulam – odkrywca kannabinoidów

W roku 1963 w Izraelu Rafael Mechoulam rozpoczyna badania nad haszyszem i marihuaną. Środki psychoaktywne, takie jak kokaina i morfina, były przebadane dość gruntownie już w XIX wieku w przeciwieństwie do konopi indyjskich. Uczony próbuje odkryć, jakie substancje znajdują się w marihuanie. Które składniki powodują odurzenie i czy jest możliwe, że mają zastosowanie medyczne.

W roku 1963 Mechoulam odkrył jeden z kannabinoidów, czyli związków aktywnych konopi (w tym marihuany), a więc CBD (kannabidiol). Kannabinoidy to nazwa, która wzięła się od połączenia dwóch słów – łacińskiego cannabis (konopie) oraz greckiego oidēs („podobny do”, „o cechach przypominających”).

Rok 1964 przyniósł odkrycie THC oraz CBG, a synteza THC (sztuczne wytworzenie w laboratorium) odbyła się w roku 1965. W późniejszych latach uczony w dalszym ciągu badał właściwości odkrytych składników marihuany.

W 1987 roku Mechoulam wraz z inną uczoną Ayą Avramov rozpoczęli badania nad Δ8-THC (bardziej stabilnym izomerem Δ9-THC). Podawali go wraz z oliwą dla dzieci, które przechodziły silną chemioterapię i cierpiały na nudności oraz wymioty. Okazało się, że THC niweluje nudności i przeciwdziała wymiotom. Wyniki badań opublikowano 1995 roku.

Odkrycie receptora kannabinoidowego CB1 i układu kannabinoidowego

Badania Mechoulama zainspirowały badaczy z innych krajów do badań nie tylko nad samą marihuaną, ale i ludzkim organizmem. Musiał on przecież mieć określone receptory, na które działały kannabinoidy zawarte w marihuanie.

W latach 80. XX wieku Allyn Howlett uczona z St. Louis (USA), odkryła receptory kannabinoidowe CB1. Występują w bardzo wielu rejonach mózgu człowieka, a także w układzie krwionośnym, rozrodczym, a także pokarmowym. Tak wyglądały początki odkrywania układu kannabinoidowego, który znajduje się w ciele każdego człowieka.

Odkrycie kannabinoidów wytwarzanych przez człowieka

W 1992 roku laboratorium Mechoulama wyizolowało pierwszy – wytwarzany przez organizm ludzki, czyli wewnętrzny – endokannabinoid: cząsteczkę oddziałującą na receptory CB1. Chemiczna nazwa cząsteczki brzmiała: etanolamid kwasu arachidonowego. Była jednak zbyt długa i trudna, więc składnik nazwano anandamidem (ananda w sanskrycie znaczy: szczęście). Wkrótce potem laboratorium odkryto kolejny endokannabinoid – 2-arachidonoiloglicerol, znany jako 2-AG.

Odkrycie kolejnego receptora kannabinoidowego – CB2

Receptor CB2 został po raz pierwszy odkryty i zidentyfikowany w 1993 roku przez S. Munro i współpracowników. Występował przede wszystkim w komórkach układu odpornościowego w przeciwieństwie do CB1, który znajdował się głównie w układzie nerwowym.

Receptory CB1 oraz CB2 składały się na cały układ kannabinoidowy człowieka. W dalszej części artykułu omówimy działanie kannabinoidów – tak endogennych (wytwarzanych wewnętrznie przez człowieka), jak i tych naturalnych (z konopi i marihuany), a także wspominamy o syntetycznych (stworzonych w laboratorium przez człowieka). Opisujemy także funkcje układu kannabinoidowego – za co odpowiada i dlaczego jest tak istotny.

Kannabinoidy wewnętrzne, naturalne i syntetyczne – jak działają?

Kannabinoidy to substancje, które wpływają na nasz organizm, pomagając mu się odprężyć, lepiej radzić sobie ze stresem czy bólem. Mogą pochodzić z roślin, takich jak konopie, ale nasze ciało również potrafi je samo wytwarzać. Dzięki nim działamy sprawniej i potrafimy lepiej radzić sobie z chorobami czy zmęczeniem.

W naszym organizmie istnieje układ, który działa podobnie do tego, co wywołują substancje z marihuany. To wcześniej wspomniany układ endokannabinoidowy, który pełni w organizmie różne funkcje. Czy Twój organizm naturalnie wytwarza kannabinoidy? Oczywiście. Przyjrzyjmy się więc kannabinoidom, które produkuje nasz organizm, czyli kannabinoidom endogennym.

Kannabinoidy wewnętrzne (endogenne)

Nasz organizm sam wytwarza kannabinoidy, które pomagają mu w codziennym funkcjonowaniu. Działają one jak małe komunikatory, które przekazują informacje pomiędzy różnymi częściami ciała, aby wszystko działało tak, jak powinno. A teraz wymienimy kilka z nich:

• anandamid (AEA) – wspiera dobre samopoczucie i relaksuje, dlatego nazywany jest „cząsteczką szczęścia;
• 2-AG (2-arachidonoiloglicerol) – pomaga regulować procesy zapalne i dba o zdrowie serca oraz układu odpornościowego;
• PEA (palmitoiloetanoloamid) – łagodzi ból i działa przeciwzapalnie;
• OEA (oleoiloetanoloamid) – kontroluje apetyt i pomaga regulować wagę ciała;
• SEA (stearoiloetanoloamid) – chroni układ nerwowy i wspiera regenerację komórek nerwowych;
• LEA (linoleiloetanoloamid) – wspiera metabolizm i reguluje gospodarkę tłuszczową w organizmie;
• virodamina – reguluje napięcie mięśni i pomaga w kontroli ich ruchu.

Powyższa lista przedstawia tylko niektóre z odkrytych endokannabinoidów i ich funkcje. W przyszłości możemy spodziewać się odkrycia kolejnych kannabinoidów wewnętrznych i ich roli w funkcjonowaniu ludzkiego ciała i umysłu. Już dziś wiemy, że kannabinoidy występują w mleku matki i odpowiadają za hedoniczny (przyjemnościowy) efekt mleka. Sprawiają, że dziecko pije je z przyjemnością, dostarczając sobie wszystkich składników odżywczych.

Kannabinoidy naturalne

Naturalne kannabinoidy najczęściej kojarzymy z marihuaną, ale nie występują one wyłącznie w tej roślinie. Możemy je znaleźć także w innych roślinach, takich jak kakao czy czarny pieprz, które również zawierają związki wpływające na nasz organizm. Przyjrzyjmy się najpierw kannabinoidom znajdującym się w marihuanie. Oto niektóre z nich:

• THC (tetrahydrokannabinol) – odpowiada za uczucie „haju”, ale także łagodzi ból, stany zapalne i nudności;
• CBD (kannabidiol) – nie psychoaktywny; działa uspokajająco, przeciwbólowo, przeciwlękowo i przeciwzapalnie;
• CBN (kannabinol) – pomaga w leczeniu bezsenności, wspiera regenerację i działa przeciwbólowo;
• CBG (kannabigerol) – wspiera zdrowie oczu, działa antybakteryjnie i może wspomagać leczenie nowotworów;
• CBC (kannabichromen) – wspiera regenerację mózgu i działa przeciwzapalnie;
• THCV (tetrahydrokannabiwarin) – pomaga w kontrolowaniu apetytu i może być pomocny w leczeniu cukrzycy:
• CBDV (kannabidiwarin) – wspiera leczenie padaczki i innych zaburzeń neurologicznych;
• Δ8-THC (delta-8-tetrahydrokannabinol) – delikatniejsza i bardziej stabilna wersja THC, działa przeciwbólowo i przeciwwymiotnie;
• Δ9-THC (delta-9-tetrahydrokannabinol) – najczęściej występująca forma THC, która ma silne działanie psychoaktywne i medyczne;
• THCA (kwas tetrahydrokannabinolowy) – działa przeciwzapalnie i przeciwskurczowo, to z niego powstaje THC.

Kannabinoidów, które występują w konopiach (w tym marihuanie), jest bardzo dużo, a powyższa lista wcale nie wyczerpuje ich w całości. Do tej pory zidentyfikowano ponad 120 kannabinoidów konopnych, ale ich liczba stale rośnie, gdyż co roku pojawiają się nowe odkrycia.

Co ciekawe, kannabinoidy lub związki, które działają jak kannabinoidy, występują także w innych roślinach. Nie tylko w samej marihuanie. Oto kilka interesujących przykładów:

• anandamid w kakao – poprawia nastrój;
• beta-kariofilen z czarnego pieprzu – nie jest kannabinoidem, ale działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo, aktywując receptor CB2;
• magnoflorina z akacji – podobnie jak beta-kariofilen nie jest kannabinoidem, ale może aktywować receptory kannabinoidowe i działać uspokajająco oraz nasennie;
• kwasy kannabinoidopodobne z żeń-szenia: dodają energii i działają jak adaptogeny (wspierają odporność);
• kannabinoidy z rododendronu: działają jako przeciwutleniacze i przeciwbakteryjnie.

Bogactwo kannabinoidów, zarówno tych pochodzących z marihuany, jak i tych, które mogą znajdować się w innych roślinach, wciąż pozostaje w dużej mierze nieodkryte.

Kannabinoidy syntetyczne

Syntetyczny kannabinoid to taki, który został wytworzony sztucznie, w warunkach laboratoryjnych. Od czasu odkrycia naturalnych i wewnętrznych kannabinoidów próbowano tworzyć kannabinoidy syntetyczne. Oto niektóre z nich:

• nabilon – syntetyczny analog THC, stosowany w leczeniu nudności i wymiotów związanych z chemioterapią oraz w łagodzeniu bólu neuropatycznego;
• dronabinol – syntetyczna forma THC, używany w leczeniu anoreksji u pacjentów z AIDS oraz w terapii nudności i wymiotów wywołanych chemioterapią;
• JWH-018 – syntetyczny kannabinoid o silnym działaniu psychoaktywnym, który był składnikiem tzw. dopalaczy, ale ze względu na liczne działania niepożądane został zakazany w wielu krajach;
• HU-210 – jeden z najsilniejszych syntetycznych kannabinoidów, wykazuje działanie przeciwbólowe i neuroprotekcyjne, ale jego bezpieczeństwo i potencjalne zastosowanie kliniczne wymagają dalszych badań;
• CP 55,940 – używany głównie w badaniach naukowych do zrozumienia funkcji układu endokannabinoidowego;
• WIN 55,212-2 – syntetyczny kannabinoid stosowany w badaniach nad ochroną układu nerwowego i potencjalnym leczeniem chorób neurodegeneracyjnych;
• AM-2201 – silny syntetyczny kannabinoid, który został zakazany w wielu krajach ze względu na silne i nieprzewidywalne działanie.

Liczba kannabinoidów syntetycznych, które można wyprodukować, jest właściwie nieograniczona. Wiele już znalazło zastosowania w medycynie, inne były stosowane rekreacyjnie i później zakazane w wielu krajach. Ich przyszłość zależy przede wszystkim od rozwoju chemii oraz medycyny, a więc od postępu nauki.

W dalszej części artykułu opowiadamy o funkcjach układu kannabinoidowego oraz o tym, jak składniki aktywne marihuany działają na ten układ.

Układ kannabinoidowy – jak działa i jakie ma funkcje?

Układ kannabinoidowy człowieka pełni w ludzkim organizmie wiele różnych funkcji. Pomaga utrzymać równowagę w organizmie i ogólny dobry stan zdrowia. Składa się z trzech głównych elementów:

Receptory kannabinoidowe – to struktury w komórkach, które odbierają sygnały. Główne receptory kannabinoidowe to:

• CB1: znajdują się głównie w mózgu i układzie nerwowym, wpływają na nastrój, pamięć i odczuwanie bólu.
• CB2: występują w układzie odpornościowym i narządach, odpowiadają za reakcje na ból i stany zapalne.

Kannabinoidy – to związki, które działają na receptory i mogą pochodzić z naszego organizmu (kannabinoidy endogenne) albo z zewnątrz, np. z roślin (kannabinoidy naturalne).

Enzymy – pomagają rozkładać kannabinoidy, gdy ich działanie nie jest już potrzebne.

Funkcje układu kannabinoidowego

Za co odpowiada układ kannabinoidowy człowieka? Wspomniany układ pełni przeróżne funkcje. Odpowiada między innymi za:

• regulację nastroju – wspiera dobre samopoczucie i pomaga radzić sobie ze stresem;
• kontrolę apetytu – mówi, kiedy jesteśmy głodni i kiedy należy przestać jeść;
• sen – pomaga zasnąć i utrzymać zdrowy rytm dobowy;
• łagodzenie bólu – zmniejsza odczuwanie bólu i wspiera regenerację;
• regulację odporności – pomaga organizmowi walczyć z infekcjami i zmniejsza stany zapalne;
• ochronę mózgu – wspiera procesy uczenia się, pamięć i regenerację komórek nerwowych.

Ten skomplikowany system istnieje w organizmie tak ludzi, jak i wielu (jeśli nie większości lub wszystkich) ssaków. Kotów, psów, krów i wielu innych przedstawicieli tej gromady zwierząt. To, co pozostało nam omówić, to wpływ marihuany używanej rekreacyjnie na ten układ i samego człowieka.

Dysfunkcje układu kannabinoidowego

Dysfunkcje układu endokannabinoidowego występują, gdy receptory kannabinoidowe rozsiane po całym ciele nie działają prawidłowo. To także stan, w którym ilość naturalnych endokannabinoidów jest zbyt mała lub za duża. Układ odgrywa dużą rolę w regulacji organizmu, w tym nastroju, bólu, apetytu i pamięci. Zaburzenia w tym układzie mogą prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych, takich jak przewlekły ból, problemy z nastrojem oraz trudności w regulacji wagi ciała.

Czy ludzie mogą mieć niedobór endokannabinoidów? Istnieje teoria mówiąca, że tak zwany deficyt endokannabinoidowy (zbyt niski poziom tych substancji w organizmie) może być podstawą lub przyczyną powstawania wielu przewlekłych zaburzeń. Osoby cierpiące na takie stany jak migreny, fibromialgia (ciągłe bóle mięśni), czy zespół jelita drażliwego mogą mieć niższe poziomy endokannabinoidów. To z kolei nasila objawy wspomnianych chorób. Niedobór endokannabinoidów może wpływać na zdolność organizmu do utrzymania homeostazy, czyli wewnętrznej równowagi.

Taki stan jest określany jako deficyt endokannabinoidowy. Wtedy organizm nie produkuje wystarczającej ilości endokannabinoidów, a receptory kannabinoidowe nie funkcjonują prawidłowo. Może to prowadzić do wspomnianej wcześniej dysfunkcji układu endokannabinoidowego.

Jakich endokannabinoidów może być za mało? Jakie są objawy niedoboru anandamidu, jednego z głównych endokannabinoidów? Mogą obejmować przewlekły ból, zmęczenie, zaburzenia snu, niestrawność oraz ogólne poczucie dyskomfortu. Anandamid jest nazywany „cząsteczką szczęścia lub błogości” ze względu na jego wpływ na poczucie szczęścia i relaksu. Niedobór może skutkować obniżonym nastrojem i zwiększoną wrażliwością na ból.

Zaburzenia układu kannabinoidowego nie są jeszcze w pełni zrozumiałe. Konieczne są dalsze badania, aby dokładnie określić, jak deficyt endokannabinoidowy wpływa na zdrowie człowieka.

Marihuana – użytkowanie rekreacyjne a wpływ na układ kannabinoidowy

Marihuana używana rekreacyjnie przede wszystkim wpływa na nasz mózg, dając uczucie relaksu i euforii. THC, główny składnik psychoaktywny, oddziałuje z receptorami CB1, zmieniając sposób, w jaki odczuwamy rzeczywistość. To może prowadzić do chwilowego odprężenia i poprawy nastroju.

Użycie rekreacyjne może również zmieniać percepcję czasu, dźwięków czy kolorów, co niektórzy opisują jako „odmienny stan umysłu”. Często towarzyszy temu wzmożony apetyt, znany jako „gastrofaza”. U wielu osób marihuana pomaga zredukować stres i napięcie emocjonalne.

Jednak rekreacyjne stosowanie marihuany może mieć także niewielkie, krótkotrwałe i przemijające skutki uboczne, takie jak chwilowe problemy z koncentracją czy pamięcią. U niektórych osób wywołuje niepokój lub uczucie lęku, szczególnie przy wysokich dawkach. Pamiętaj, że efekty różnią się w zależności od indywidualnej wrażliwości i ilości spożytej substancji.

Kannabinoidy, układ kannabinoidowy, marihuana – podsumowanie informacji

Układ kannabinoidowy to niezwykle ważny system w ludzkim organizmie, który pomaga utrzymać równowagę i prawidłowe funkcjonowanie ciała. Kannabinoidy, zarówno te wytwarzane przez organizm, jak i te pochodzące z roślin czy syntetyczne, oddziałują na receptory CB1 i CB2, regulując nastrój, apetyt, sen oraz reakcje na ból i stany zapalne. Odkrycie układu kannabinoidowego i jego funkcji otworzyło nowe perspektywy w badaniach nad zdrowiem i terapiami opartymi na konopiach.

Marihuana, jako źródło wielu naturalnych kannabinoidów, ma zarówno zastosowania rekreacyjne, jak i medyczne, oddziałując na ciało i umysł w różnorodny sposób. Jej wpływ na układ kannabinoidowy potrafi przynieść ulgę w bólu, poprawić nastrój czy pomóc w redukcji stresu, ale wymaga odpowiedzialnego stosowania. Rozwój nauki nad kannabinoidami pozwala przypuszczać, że w przyszłości lepiej zrozumiemy ich pełny potencjał, otwierając drogę do nowych terapii i odkryć, które mogą zmienić oblicze współczesnej medycyny.

Legal note:

W Shottas działamy międzynarodowo. Ofertę kierujemy więc zarówno do growerów z krajów, w których uprawa tej rośliny jest legalna, jak i osób, które zbierają nasiona różnych odmian marihuany tylko do celów kolekcjonerskich w krajach, gdzie posiadanie nasion jest legalne, ale ich uprawa nie. Nikogo nie zachęcamy do łamania prawa obowiązującego w danym kraju, a całą wiedzę o marihuanie i wskazówki co do jej uprawy przekazujemy wyłącznie w celach informacyjnych.

Źródła

1. Vegetation History and Archaeobotany, 2017.

2. Marihuana: The First Twelve Thousand Years, 1980.

3. A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD), 2006.

4. The Pharaoh’s pharmacists, 2007.

5. Brief History: Medical Marijuana, 2010.

6. The Religious and Medicinal Uses of Cannabis in China, India and Tibet, 1981.

7. The Medical Use of Cannabis Among the Greeks and Romans, 2002.

8. The Therapeutic Use of Cannabis sativa (L.) in Arabic Medicine, 2001.

9. The Antique Cannabis Book, 2012.

10. Regulation of nausea and vomiting by cannabinoids, 2011.

11. An efficient new cannabinoid antiemetic in pediatric oncology, 1995.

12. The diverse CB1 and CB2 receptor pharmacology of three plant cannabinoids: Δ9‐tetrahydrocannabinol, cannabidiol and Δ9‐tetrahydrocannabivarin, 2008.

13. The Endocannabinoid System and its Modulation by Phytocannabinoids, 2015.

14. The endocannabinoid system and the brain, 2013.